Những năm trước, tôi có chuyến công tác ở một tỉnh miền Tây Bắc. Trên xe buýt, tôi chứng kiến một trò lừa đảo vui nhộn liên quan đến việc trúng thưởng lon Coca-Cola. Hầu hết hành khách trên xe đều là người dân địa phương, ngoại trừ tôi. Mặc dù bộ phim “Điên Rồ Của Đá” đã ra mắt hơn một năm trước, nhưng tình huống này dường như tái hiện lại cảnh trong phim. Tôi tự hỏi, liệu kịch bản của họ có phải dựa vào bộ phim đó, hay họ hoàn toàn không biết về nó?

Những người dựng kịch bản và diễn viên rõ ràng đã chọn tôi làm mục tiêu. Tôi ngồi im và xem hết màn trình diễn, nhưng không bị lừa. Họ đã cố gắng tiếp cận tôi bằng cách bắt chuyện và bắt tay, sau đó rời khỏi xe. Điều này càng làm tăng sự kỳ lạ của tình huống.

Năm đó, cũng trên xe buýt, một ông lão bán hàng rong tuyên bố tìm thấy một túi tiền đô la Mỹ. Mọi người xung quanh bắt đầu thảo luận về tỷ giá hối đoái giữa đồng nhân dân tệ và đô la Mỹ, và sẵn sàng đổi tiền với ông lão. Dù diễn xuất của họ rất chân thật, nhưng không ai bị lừa. Cuối cùng, họ cũng rời khỏi xe.

Những màn kịch nhỏ này, dù buồn cười, vẫn để lại cho tôi một câu hỏi: Tại sao những người này lại giỏi diễn xuất đến vậy? Nếu họ sử dụng tài năng này vào việc khác, liệu họ có thể thành công hơn không?

Một Vài Quan Điểm Về Thiếu Thốn

Theo cuốn sách “Sự Thật Về Nghèo Đói” của vợ chồng nhà kinh tế học Abhijit Banerjee và Esther Duflo, người nghèo thường chọn mua những thứ giúp cuộc sống bớt nhàm chán, ví dụ như một chiếc TV hoặc một ly trà đường.

Người triệu phú có thể thích uống nước cam và ăn bánh quy giòn làm bữa sáng, nhưng người thất nghiệp thì không. Khi bạn thất nghiệp, bạn muốn ăn những thứ ngon miệng, chứ không phải những thực phẩm lành mạnh mà ít ai muốn.

Banerjee và Duflo kể về một người đàn ông tên Oucha M’bak ở Morocco. Khi được hỏi nếu có nhiều tiền hơn, anh ấy sẽ làm gì, anh ấy trả lời rằng anh ấy sẽ mua thêm thức ăn. Khi được hỏi anh ấy sẽ mua thức ăn gì, anh ấy nói rằng anh ấy sẽ mua thức ăn ngon hơn. Điều này làm chúng tôi cảm thấy tiếc nuối vì trong căn phòng mà chúng tôi đang ngồi, có một chiếc TV, ăng ten parabol và máy DVD.

Khi chúng tôi hỏi tại sao anh ấy lại mua những thứ này khi gia đình anh ấy không đủ ăn, anh ấy chỉ cười và trả lời: “Oh, TV quan trọng hơn thức ăn!”

Tôi bắt đầu nghi ngờ rằng những trò lừa đảo kém cỏi trên xe buýt có thể là hình thức giải trí cho những kẻ lừa đảo, đặc biệt là khi so sánh với việc đánh bạc phổ biến hơn. Trong xã hội cơ sở, các trò lừa đảo và cờ bạc vẫn còn phổ biến, thậm chí chuyển sang nền tảng mạng xã hội.

Sự Kết Hợp Giữa Trò Chơi và Thiếu Thốn

John Huizinga, một nhà ngôn ngữ học và sử học Hà Lan, đã viết trong cuốn sách “Người Đùa: Nghiên cứu về yếu tố trò chơi trong văn hóa” rằng hầu hết các hành vi con người đều liên quan đến trò chơi. Đối với ông, trò chơi là nguồn gốc của nhiều hoạt động quan trọng trong xã hội, từ ngôn ngữ đến luật lệ và thương mại.

Trò chơi không thể được giải thích bằng lý trí, vì cả chó và mèo cũng chơi cùng nhau. Huizinga cho rằng trò chơi có thời gian và không gian hạn chế, và tất cả các trò chơi đều có quy tắc riêng.

Nếu một người dành nhiều thời gian cho các trò chơi, họ sẽ dễ dàng bị mắc kẹt trong hiện tại, khiến cuộc sống trở nên thiếu thốn hơn. Trò chơi rẻ tiền thường mang lại sự cân bằng tạm thời, nhưng cũng tạo ra cái nhìn ngắn hạn, khiến người ta rơi vào trạng thái “thiếu thốn”, nơi mỗi quyết định chỉ giải quyết vấn đề tạm thời mà không giải quyết được gốc rễ.

Như những kẻ lừa đảo trên xe buýt, họ lựa chọn những phương pháp kiếm tiền ngắn hạn, mặc dù có những lựa chọn tốt hơn. Điều này chỉ làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu thốn của họ.