Đánh bại nhận thức sai lệch trong quyết định lãnh đạo

Những người ra quyết định cần phải suy nghĩ và thiết kế trước, cố gắng nhận biết các thiên kiến có thể xảy ra, tìm kiếm chiến lược điều chỉnh đã được suy nghĩ kỹ lưỡng, sau đó xây dựng cơ chế đối thoại và quy trình ra quyết định phù hợp với thực tế tổ chức. Nói cách khác, người ra quyết định phải giảm thiểu hoặc không để não đưa ra quyết định dựa trên thiên kiến vô thức. Điều này giúp họ đưa ra quyết định chất lượng cao.

Ví dụ về thiên kiến nhận thức trong quyết định lãnh đạo

Nếu bạn là giám đốc điều hành của một công ty giải trí, sau khi đạt thành công ở Nhật Bản, bạn có muốn sao chép mô hình kinh doanh đó tại châu Âu không? Nếu bạn là quản lý NASA, liệu bạn có quyết định phóng tàu con thoi bất chấp sự phản đối của các nhà khoa học? Nếu bạn là tổng giám đốc của một công ty sản phẩm hình ảnh, liệu bạn sẽ từ bỏ thị trường phim cuộn có lợi nhuận cao hay đón đầu kỷ nguyên số?

Thiên kiến nhận thức: Kẻ thù của việc ra quyết định

Các ví dụ về quyết định thực tế trong lớp học quản trị cho thấy rằng lãnh đạo thường mắc phải “thiên kiến nhận thức” (cognitive bias) – hiện tượng mà con người thường xuyên đánh giá sai về bản thân, người khác hoặc môi trường xung quanh do những yếu tố nội tại hoặc tình huống cụ thể.

Ví dụ, sau thành công của Tokyo Disneyland, Disney quyết định mở rộng sang châu Âu mà không cân nhắc đầy đủ văn hóa và thói quen của khách hàng địa phương, dẫn đến thất bại lớn. Lãnh đạo và chuyên gia dễ rơi vào “thiên kiến quá tự tin” (overconfidence), cho rằng thành công trước đây chứng tỏ khả năng của họ, nhưng lại bỏ qua những rủi ro tiềm ẩn.

Giải pháp cho thiên kiến nhận thức

Một số nghiên cứu chỉ ra rằng việc loại bỏ hoàn toàn thiên kiến là không thể. Thay vào đó, việc quan tâm đến quy trình ra quyết định là cách tốt nhất để giảm thiểu tác động của thiên kiến. Người ra quyết định cần suy nghĩ và thiết kế trước, nhận biết các thiên kiến có thể xảy ra, tìm kiếm chiến lược điều chỉnh và xây dựng cơ chế đối thoại và quy trình ra quyết định phù hợp với thực tế tổ chức.

Năm chiến lược để ra quyết định chất lượng cao

1. Chiến lược nhỏ tạo tác động lớn: Sử dụng các biện pháp “kích thích” (nudge) để thay đổi hành vi và quyết định mà không cấm đoán hoặc thay đổi đáng kể động lực kinh tế.
2. Đối thoại đa chiều: Khuyến khích các nhóm khác nhau thảo luận và đưa ra các giải pháp khác nhau, không đặt ra chương trình nghị sự chính thức và không có sự hiện diện của người ra quyết định.
3. Người ngoài cuộc nhìn rõ hơn: Thiết lập quy trình đánh giá lẫn nhau trong tổ chức, để người ngoài cuộc kiểm tra các quyết định quan trọng.
4. Quyết định dựa trên thông tin: Trong các cuộc thảo luận, chỉ trình bày thông tin và ý tưởng mà không thể hiện quan điểm hoặc phán đoán.
5. Thích ứng linh hoạt: Sử dụng kỹ thuật chuyển đổi góc nhìn, kịch bản hóa và thử nghiệm hiệu quả để đối phó với các tình huống bất ngờ.