Bất kể trong lĩnh vực nào, tư duy chiến lược của Đặng Tiểu Bình bao gồm hai phần quan trọng và không thể tách rời: mục tiêu và công cụ để đạt được mục tiêu.

Nước Trung Quốc mới thành lập đã đạt được những thành tựu to lớn. Tại Hồng Kông, chúng ta có thể thảo luận về nhiều khía cạnh của những thành tựu này, nhưng tất cả đều không thể tách khỏi cơ chế cốt lõi là “Một quốc gia, hai chế độ”. Khái niệm này và việc áp dụng nó tại Hồng Kông và Ma Cao là một phần quan trọng của những thành tựu vĩ đại kể từ khi thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Trên bình diện quốc tế, ý nghĩa của “Một quốc gia, hai chế độ” thậm chí còn lớn hơn, với việc “thực hành Trung Quốc” này đã cung cấp cho các quốc gia cần giải quyết vấn đề thống nhất quốc gia một mô hình tham khảo “Trung Quốc”.

Để giải quyết vấn đề thống nhất quốc gia, Đặng Tiểu Bình đã sáng tạo ra khái niệm chính sách “Một quốc gia, hai chế độ”. Điều này đặt ra câu hỏi: Tại sao lại là Đặng Tiểu Bình?

Những vấn đề về thống nhất quốc gia là khó khăn nhất trong lịch sử thế giới, đặc biệt là kể từ thời cận đại. Thống nhất quốc gia thường được giải quyết thông qua chiến tranh, bất kể đó là nội chiến hay chiến tranh toàn cầu. Không nói đến những ví dụ xa xôi, ví dụ điển hình về sự thống nhất quốc gia thành công sau khi kết thúc Chiến tranh Lạnh là việc thống nhất Đông Đức và Tây Đức, mặc dù quá trình này không có chiến tranh, nhưng cũng rất đẫm máu vì nó dựa trên sự sụp đổ của chế độ Đông Đức. Nhiều nơi khác không thấy sự thống nhất quốc gia mà chỉ thấy sự chia cắt quốc gia, như sự tan rã của Liên Xô và Nam Tư. Ngày nay, nhiều nước đang phát triển ở châu Á, châu Phi và châu Mỹ Latin vẫn đang phải đối mặt với vấn đề thống nhất quốc gia do di sản thuộc địa của phương Tây. Trong những nước này, nếu vấn đề thống nhất quốc gia không được giải quyết, xung đột và chiến tranh sẽ trở thành hiện tượng phổ biến.

Cho dù “Một quốc gia, hai chế độ” được đưa ra để giải quyết vấn đề thống nhất quốc gia, nhưng chỉ nhìn ở góc độ thống nhất quốc gia thì rất khó nhận ra ý nghĩa chiến lược vĩ đại của nó. Chúng ta cần hiểu từ góc độ Đặng Tiểu Bình là một nhà chiến lược vĩ đại.

Đặng Tiểu Bình suy nghĩ về vấn đề thống nhất quốc gia từ góc độ chiến lược tổng thể về cải cách và phát triển của quốc gia.

Thực tế, khi mọi người liên kết giữa việc thống nhất quốc gia và cải cách mở cửa để nghiên cứu Đặng Tiểu Bình như một nhà chiến lược, họ sẽ phát hiện ra rằng suy nghĩ của ông trong hai lĩnh vực này có sự nhất quán và thống nhất cao. Họ cũng sẽ thấy rằng sự nhất quán và thống nhất này cũng áp dụng cho việc suy nghĩ và ra quyết định của Đặng Tiểu Bình về các vấn đề quan trọng khác.

Bất kể trong lĩnh vực nào, tư duy chiến lược của Đặng Tiểu Bình bao gồm hai phần quan trọng và không thể tách rời: mục tiêu và công cụ để đạt được mục tiêu.

Sự nghiệp của Đặng Tiểu Bình là một ví dụ rõ ràng về việc một nhà chiến lược có thể tìm ra động lực thay đổi từ sự hiểu biết sâu sắc về con người. Một nhà chiến lược nếu có thể hiểu rõ về bản chất con người, thì không khó để tìm ra động lực thay đổi. Động lực thay đổi đến từ bản chất con người, do đó, việc cải cách phù hợp với bản chất con người thường đạt hiệu quả cao và có khả năng dẫn đến thành công, trong khi việc cải cách đi ngược lại bản chất con người thường gặp khó khăn và dẫn đến thất bại.

Cách thức cải cách rất đơn giản: khuyến khích điều thiện và kiềm chế điều ác. Trong thời kỳ của Đặng Tiểu Bình, việc phân quyền đã kích thích sự năng động xã hội, nhưng đồng thời cũng thông qua việc trừng phạt các tội phạm và hoạt động phi pháp để kiềm chế bản chất xấu của con người. Đối với chính quyền địa phương cũng vậy, việc cung cấp động lực vật chất đồng thời cũng ngăn chặn các hành vi của quan chức không phù hợp với chiến lược phát triển. Ví dụ điển hình là vụ việc của Nguỵ Văn Trứ, một chủ doanh nghiệp cá nhân ở An Huy, khi việc kinh doanh của ông bị coi là bất hợp pháp, đã nhanh chóng thu hút sự chú ý của Đặng Tiểu Bình. Ông đã đề cập đến Nguỵ Văn Trứ trong các cuộc họp cấp cao. Khi đó, nhiều quan chức địa phương chưa giải phóng tư tưởng và không thể tiếp nhận đúng đắn các doanh nghiệp tư nhân, sự chú ý của lãnh đạo cấp cao đã trở thành bảo vệ hiệu quả nhất cho các doanh nghiệp tư nhân.