Định hình Mô hình Kinh doanh trong Sản xuất Nông nghiệp

Doanh nghiệp không giống như người sản xuất nhỏ. Người sản xuất nhỏ dựa vào việc bán “sản phẩm” để kiếm tiền hoặc tích lũy tài sản; hoặc dựa vào việc sản xuất và bán sản phẩm để kiếm tiền, dựa vào việc mua bán sản phẩm để kiếm tiền. Do đó, mọi người thường coi người sản xuất nhỏ là thương nhân hoặc người bán hàng. Doanh nghiệp dựa vào “mô hình” để duy trì sự tồn tại, nâng cao hiệu quả và tích lũy tài sản. Có rất nhiều khái niệm về mô hình kinh doanh của doanh nghiệp, chẳng hạn như mô hình kinh doanh, mô hình hoạt động, mô hình thương mại và mô hình lợi nhuận, tất cả đều tương tự nhau và không có sự khác biệt cơ bản.

Những người đã đến khu khảo cổ Ân Đô đều biết rằng các dụng cụ bằng đồng được đúc từ khuôn mẫu. Khuôn mẫu còn được gọi là “mẫu”. “Mô” là hình dạng bên ngoài, “Phạm” là hình dạng bên trong. Do đó, trong lĩnh vực quản lý và kinh doanh của doanh nghiệp, người ta sử dụng “mô hình” để thể hiện hình dạng bên ngoài và đặc điểm của vật, liên kết “hoạt động kinh doanh”, “hoạt động thương mại”, “hoạt động tạo giá trị” và “mô hình” lại với nhau, gọi là “mô hình kinh doanh”. Ngược lại, “phạm thức” chỉ đến các đặc điểm nội tại của vật, như “phạm thức quản lý”.

Một nguồn tài chính quan trọng cho doanh nghiệp là gì?

Năm 1621, học giả Thomas Mann của Anh đã công bố cuốn sách “Luận về Thương mại của Anh tại Ấn Độ”, xây dựng lý thuyết trọng thương. Lý thuyết này coi tài sản như “kim loại quý”, cho rằng sự gia tăng tài sản của một quốc gia, là sự giảm đi tài sản của quốc gia khác. Tài sản đến từ hành vi đầu cơ thương mại “mua rẻ bán đắt”.

Năm 1776, Adam Smith đã công bố “Lý thuyết Sự giàu có của Quốc gia”, tiết lộ bí mật tạo ra và tích lũy tài sản.

Smith cho rằng, tài sản thực sự hoặc lợi nhuận là “vật chất”, là những thứ có thể tiêu dùng, chứ không phải là “tiền tệ”. Tài sản vật chất được tạo ra nhờ lao động, chìa khóa để mở rộng tài sản quốc dân nằm ở việc tăng cường “chia sẻ lao động” trong quá trình trao đổi hàng hóa, mở rộng quy mô sản xuất, nhập khẩu công nghệ, thiết bị và động lực, thay thế sức lao động bằng máy móc để nâng cao hiệu suất sản xuất. Đồng thời, tăng cường “chia sẻ xã hội” giữa các doanh nghiệp, tạo ra “ưu thế so sánh chi phí”, tăng thêm tài sản vật chất và thu nhập tiền tệ. Miễn là chia sẻ lao động tiếp tục sâu sắc, thị trường sẽ tiếp tục mở rộng, thu nhập sẽ liên tục tăng lên.

Smith ủng hộ tự do thương mại, mở rộng phạm vi trao đổi, tạo nền tảng cho sản xuất quy mô lớn của các doanh nghiệp Anh trên toàn cầu. Theo Smith, “do sự mạnh mẽ của việc trao đổi mà đã gây ra việc phân công lao động, do đó phạm vi phân công lao động luôn bị giới hạn bởi phạm vi khả năng trao đổi”. Sau này, Karl Marx đã tổng hợp chu kỳ tái sản xuất xã hội thành sản xuất, trao đổi, phân phối và tiêu thụ. Nói cách khác, quá trình tạo ra tài sản xã hội bao gồm các giai đoạn, bao gồm hiệu quả sản xuất quy mô lớn dựa trên việc phân công lao động, cũng như khả năng trao đổi thị trường hoặc nhu cầu có khả năng thanh toán. Các giai đoạn này tác động và ràng buộc lẫn nhau, tạo thành một quy trình hoàn chỉnh; bất kỳ gián đoạn hay thất bại nào trong một giai đoạn đều ảnh hưởng đến hiệu quả toàn bộ quá trình tạo ra tài sản.

Điểm then chốt trong việc tạo ra tài sản là gì?

Người sản xuất nhỏ hoặc thương nhân giống như những người theo chủ nghĩa trọng thương, họ kiếm tiền bằng cách mua bán sản phẩm; nếu “mua vào nhiều hơn bán ra” hoặc “mua vào đắt hơn bán ra” thì họ sẽ bị lỗ. Doanh nghiệp giống như những người theo chủ nghĩa tự do thương mại, họ kiếm tiền bằng cách kinh doanh quy mô lớn thông qua “mô hình”.

Trong mô hình kinh doanh quy mô lớn có hai điểm hỗ trợ, một là hiệu suất sản xuất, hai là phạm vi thị trường, hai yếu tố này tạo thành mối quan hệ cấu trúc tương tác. Nhờ cải thiện hiệu suất sản xuất, phạm vi thị trường được mở rộng; nhờ mở rộng phạm vi thị trường, hiệu suất sản xuất được cải thiện. Điều này duy trì chuỗi cung ứng giá trị của doanh nghiệp trong một vòng tuần hoàn lành mạnh hoặc “chuỗi giá trị”, giúp sản phẩm có thể liên tục đi qua quá trình sản xuất và lưu thông, sau đó vào quá trình tiêu thụ. Miễn là chuỗi này có thể duy trì, sự sống còn của doanh nghiệp có thể được đảm bảo, lợi nhuận hoặc tài sản có thể được tích lũy. Vì vậy, dân gian có câu “nước chảy không mục, cửa gỗ không rỉ”.

Theo Smith, phạm vi thị trường là một yếu tố hạn chế, cần có chức năng và hoạt động chuyên biệt để liên tục mở rộng và duy trì phạm vi trao đổi thị trường. Trước đây, Anh đã mở cửa cho các quốc gia khác bằng cách sử dụng tàu chiến mạnh mẽ và hành động bạo lực thuộc địa, mở rộng thị trường toàn cầu, duy trì chuỗi cung ứng sản xuất quy mô lớn, duy trì vị trí “nhà máy thế giới”. Đối với một doanh nghiệp, cần thiết lập chức năng tiếp thị trong lĩnh vực kinh doanh, triển khai các hoạt động tiếp thị, xây dựng và duy trì nền tảng thị trường; đồng thời, thông qua các hoạt động tiếp thị, hình thành sức mạnh định hướng thị trường chiến lược, thúc đẩy việc cải thiện liên tục hiệu suất sản xuất. Ngược lại, nguồn lực của doanh nghiệp sẽ bị bỏ hoang, năng lực sản xuất và nhà xưởng bị bỏ không, không phát huy tác dụng; nhân viên bị bỏ không, chi phí không thể bù đắp; khả năng cạnh tranh của sản phẩm giảm, biên lợi nhuận giảm; cuối cùng, dẫn đến sự suy giảm thị trường, chuỗi cung ứng giá trị rơi vào chuỗi tuần hoàn xấu. Vai trò của chức năng tiếp thị có thể được biểu thị bằng lời của Drucker, “Tiếp thị là quá cơ bản để coi nó như một chức năng riêng biệt… Từ góc nhìn cuối cùng, tức là từ góc nhìn của khách hàng, tiếp thị là hoạt động của toàn bộ doanh nghiệp”.

Chức năng tiếp thị và hoạt động chiến lược tiếp thị cuối cùng đều tập trung vào việc tăng cường “mô hình kinh doanh”; chứ không phải thúc đẩy việc bán sản phẩm, tìm kiếm thị trường cho sản phẩm, nâng cao kỹ năng bán hàng hoặc thay đổi cách bán hàng. Như vậy, chúng ta có thể hiểu định nghĩa của Hiệp hội Tiếp thị Mỹ (AMA) về tiếp thị, “quá trình dẫn dắt hàng hóa và dịch vụ từ người sản xuất đến người tiêu dùng hoặc người sử dụng thông qua hoạt động kinh doanh”. Nhân tiện, nếu tiếp thị không tập trung vào mô hình kinh doanh, nó không thể được coi là một loại đầu tư của doanh nghiệp, mà chỉ là một khoản chi phí, một khoản chi phí cho việc bán sản phẩm, đi kèm với việc lưu thông hoặc trao đổi hàng hóa.

Mô hình kinh doanh có ba cấp độ:

Thông thường, doanh nghiệp sẽ từ “sản phẩm” tiến dần đến “doanh nghiệp” và “giá trị chuỗi ngành”, mở rộng kinh doanh hoặc cạnh tranh; tương ứng với điều này, chức năng tiếp thị và chiến lược tiếp thị cũng cần được nâng cấp, từ “nâng cao mối quan hệ với khách hàng” đến “củng cố vị thế thị trường” và “kiểm soát mối liên hệ ngành”, từng bước thúc đẩy việc hình thành mô hình kinh doanh ở các cấp độ khác nhau. Chúng ta có thể phân biệt mô hình kinh doanh ở các cấp độ khác nhau thành mô hình kinh doanh sản phẩm, mô hình kinh doanh doanh nghiệp và mô hình kinh doanh ngành.

Khi thị trường mới bắt đầu, tốc độ tăng trưởng nhanh và không gian rất lớn, doanh nghiệp hoàn toàn có thể dựa vào sản phẩm phù hợp để vượt qua rào cản trao đổi thị trường, duy trì chuỗi cung ứng tái sản xuất. Nếu thị trường dần đạt đến mức bão hòa, cộng với quy mô sản xuất và tiêu thụ ngày càng tăng, doanh nghiệp phải dựa vào tiếp thị, xây dựng hoặc củng cố nền tảng giao dịch, tạo ra “mô hình kinh doanh sản phẩm”. Như trường hợp của Công ty Quốc tế Trung Hóa, họ đã giữ vai trò trung gian giữa các công ty đa quốc gia và các nhà phân phối trong nước, từ việc nhập khẩu phân bón, thuốc trừ sâu, màng phủ đất hoặc nông sản từ các công ty đa quốc gia, sau đó bán cho các nhà phân phối trong nước. Với quy mô ngày càng lớn, tình trạng lộn xộn và không hiệu quả cũng xảy ra, chủ yếu là do khó khăn trong việc duy trì cân đối cung cầu. Doanh thu hàng năm không nhỏ nhưng không thấy lợi nhuận, chỉ thấy một đống hàng tồn kho. Do đó, thông qua các phương pháp tiếp thị, họ đã tổ chức mạng lưới phân phối, quy định lượng, hướng và tốc độ lưu thông của sản phẩm, tạo nền tảng giao dịch, hình thành mô hình kinh doanh sản phẩm.

Với quy mô tiếp tục mở rộng, mâu thuẫn cung cầu trở nên rõ ràng hơn, cộng thêm áp lực cạnh tranh, lợi nhuận giảm đi, doanh nghiệp phải xây dựng mô hình kinh doanh “doanh nghiệp” ở một cấp độ cao hơn. Như trường hợp của Công ty Giống Lạc Thọ, với quy mô sản xuất và tiêu thụ ngày càng tăng, lượng hàng tồn kho ngày càng tăng. Nếu không giảm giá để khuyến mãi, chắc chắn sẽ đe dọa đến dòng tiền mặt. Nếu giảm giá khuyến mãi, chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến mức lợi nhuận và vị thế thương hiệu, còn có thể gây ra cuộc chiến giá cả. Cuộc chiến giá cả chỉ có lợi cho các nhà phân phối trung gian, không có ý nghĩa lớn đối với việc mở rộng quy mô thị trường, cải thiện doanh số bán hàng và cân đối sản lượng tiêu thụ.

Vì vậy, Công ty Giống Lạc Thọ đã thực hiện các biện pháp tiếp thị hiệu quả, tập trung vào nhu cầu của nông dân trồng, xây dựng “Đảo Lạc Thọ”. Đảo Lạc Thọ có 5 chức năng: kiểm tra hạt giống, đo lường thành phần đất, hướng dẫn trồng cây, phòng chống sâu bệnh và phản hồi thông tin về tiêu thụ nông sản, giúp nông dân tăng năng suất, ổn định hoặc kiểm soát nhu cầu của nông dân và người tiêu dùng, được gọi là “đóng rễ thị trường”. Sau đó, thông qua việc tập hợp và kiểm soát khách hàng cuối cùng, kiểm soát nhu cầu tăng trưởng ổn định, ngược lại kiểm soát kênh phân phối và mạng lưới bán lẻ, hình thành mô hình kinh doanh doanh nghiệp. Đặc trưng chính của mô hình kinh doanh doanh nghiệp là thông qua việc đóng rễ thị trường, kết nối toàn bộ quá trình từ sản xuất, lưu thông đến tiêu thụ, xác định vị trí của doanh nghiệp trong “mối liên hệ ngành” bên ngoài, hay nói cách khác, tạo ra môi trường kinh doanh cho doanh nghiệp.

Với sự đảo ngược cung cầu, “tác dụng giảm dần và cạnh tranh gia tăng” đe dọa sinh mệnh của doanh nghiệp, giải pháp nằm ở việc vượt qua đối thủ cạnh tranh. Theo lời của Jack Welch, phấn đấu trở thành số một, bạn sẽ nắm bắt được vận mệnh của mình. Ở giai đoạn này, mục tiêu của doanh nghiệp không chỉ dừng lại ở việc sản xuất sản phẩm phù hợp, không chỉ hài lòng với việc cải thiện tỷ lệ giá cả, không chỉ hài lòng với việc nâng cao vị thế thị trường, thị phần hoặc dòng tiền mặt. Doanh nghiệp phải đứng ở một tầm cao hơn, trong một phạm vi rộng hơn, nỗ lực kiểm soát, tích hợp các nguồn lực quan trọng trong ngành, nguồn gen, nguồn lực khan hiếm hoặc nguồn lực ưu việt, xây dựng “mô hình kinh doanh ngành”; đồng thời, thông qua việc tích hợp nguồn lực, kiểm soát các khía cạnh then chốt của chuỗi giá trị ngành, cơ bản loại bỏ mối đe dọa cạnh tranh, ít nhất là làm cho việc theo dõi của đối thủ cạnh tranh trở nên khó khăn, kiểm soát toàn bộ quá trình tạo ra giá trị, kiểm soát sản xuất, phân phối, trao đổi và tiêu thụ.

Trước đây, Công ty Quốc tế Trung Hóa rất rõ ràng rằng, để tránh mối đe dọa cạnh tranh từ các công ty đa quốc gia sau WTO, cách hiệu quả nhất là tận dụng sức mạnh của vốn, mua lại Công ty Giống Lạc Thọ, kiểm soát một chuỗi giá trị ngành hoàn chỉnh. Công ty Dầu khí Trung Quốc và Công ty Hóa dầu Trung Quốc đã xây dựng và mở rộng “mạng lưới trạm xăng” dọc theo các tuyến đường cao tốc, kiểm soát các nguồn lực quan trọng, kiểm soát chuỗi giá trị từ giếng dầu đến trạm xăng, kiểm soát dòng tiền mặt trong nhiều thập kỷ tới.

Nói cách khác, thông qua việc đóng rễ thị trường, xác định “mô hình kinh doanh ngành”, cơ bản loại bỏ cơ sở, điều kiện và cơ hội để đối thủ cạnh tranh xây dựng chuỗi giá trị.

Tương tự như Intel và Microsoft, thông qua việc “đóng rễ công nghệ”, kiểm soát chuỗi giá trị, loại bỏ mối đe dọa cạnh tranh. So với, ngành công nghiệp ô tô của Trung Quốc chưa may mắn, đến nay vẫn chưa có doanh nghiệp nào đi theo con đường kinh doanh ngành, và các nguồn lực quan trọng trong ngành đang bị các thương hiệu doanh nghiệp chia cắt, đặc biệt là các cửa hàng 4S, triển vọng không sáng sủa.