Bài học về chi phí chìm trong cuộc sống
Chi phí chìm – Làm thế nào để thoát khỏi những ràng buộc không đáng có?
Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta đều đã từng gặp phải tình huống liên quan đến chi phí chìm. Điều quan trọng hơn cả việc tìm cách thoát khỏi nó là nhận ra sự tồn tại của nó. Chỉ khi nhận thức được điều này, chúng ta mới có thể đưa ra quyết định hợp lý và điều chỉnh hành động.
Bạn đã từng trải qua những tình huống này chưa?
- Một tối mưa, bạn gọi xe nhưng phải đợi 30 phút mà vẫn chưa có xe đến. Bạn nghĩ rằng đã chờ lâu như vậy rồi, bỏ đi sẽ lãng phí thời gian, nên tiếp tục chờ thêm… Cuối cùng lại mất thêm 30 phút nữa.
- Làm việc cho một công ty 3 tháng, bạn cảm thấy công việc không phù hợp với mong đợi ban đầu. Nhưng vì sắp được chính thức, bạn quyết định ở lại… Kết quả là làm việc 1 năm trong môi trường không phù hợp.
Tất cả những tình huống trên đều liên quan đến khái niệm “chi phí chìm”. Vậy chi phí chìm là gì?
Chi phí chìm là gì?
Chi phí chìm là những khoản chi tiêu đã xảy ra và không thể thu hồi lại được, bao gồm:
- Thời gian đã dành ra
- Tiền bạc đã chi trả
- Năng lượng và nỗ lực đã bỏ ra
Vậy tại sao chúng ta cần tránh bị ảnh hưởng bởi chi phí chìm?
Tại sao cần tránh bị ảnh hưởng bởi chi phí chìm?
Lý do 1: Chi phí chìm ảnh hưởng đến quyết định của chúng ta
Khi đưa ra quyết định, chúng ta thường xem xét cả quá khứ và hiện tại. Những gì đã đầu tư vào trước đây sẽ trở thành yếu tố can thiệp vào quyết định hiện tại. Ví dụ:
- Bạn không muốn bỏ quyển sách đang đọc dở vì đã dành nhiều thời gian cho nó
- Bạn không muốn rời rạp chiếu phim khi phim không hay vì đã mua vé
Lý do 2: Chi phí chìm không phải là “chi phí” thực sự
Theo kinh tế học, chi phí là cái giá phải trả khi từ bỏ lựa chọn khác. Nhưng với chi phí chìm, việc từ bỏ nó không tạo ra bất kỳ tổn thất nào. Việc bỏ phim không hay, hay dừng đọc quyển sách không hấp dẫn, thực chất không gây ra bất kỳ thiệt hại nào.
Cách vượt qua ảnh hưởng của chi phí chìm
1. Nâng cao ý thức về rủi ro
Sự kiên trì mù quáng chỉ dẫn đến tổn thất lớn hơn. Khi đã đưa ra quyết định và bắt đầu đầu tư, chúng ta thường cố gắng chứng minh rằng quyết định đó là đúng đắn. Điều này khiến chúng ta tiếp tục kiên trì dù biết rằng hướng đi đang sai lầm. Ví dụ:
- Đầu tư chứng khoán: Dù cổ phiếu đang giảm giá, bạn vẫn hy vọng nó sẽ tăng trở lại
- Cờ bạc: Khi thua lỗ, người chơi thường muốn đánh lớn để gỡ lại
2. Áp dụng tư duy “Giảm sở hữu” (Minimalism)
Tư duy này giúp chúng ta nhìn nhận lại những gì mình đang sở hữu và quyết định giữ lại hay loại bỏ. Quy tắc cơ bản là: “Liệu tôi có thực sự cần điều này không?” thay vì “Tôi đã bỏ ra bao nhiêu để có được nó?”
3. Tư duy hạn chế tổn thất
Đặt ra giới hạn chấp nhận được cho mỗi quyết định. Khi đạt đến giới hạn này, hãy sẵn sàng dừng lại. Ví dụ:
- Đầu tư: Khi cổ phiếu giảm 10%, bán ngay lập tức
- Xem phim: Nếu sau 10 phút phim vẫn không hấp dẫn, rời rạp ngay
- Làm việc: Sau 1 tháng thử việc, nếu cảm thấy không phù hợp, tìm kiếm cơ hội khác
4. Sử dụng tư duy trừ pháp khi ra quyết định
Thay vì cân nhắc quá nhiều yếu tố, hãy tập trung vào những yếu tố quan trọng nhất. Loại bỏ những yếu tố không cần thiết, đặc biệt là chi phí chìm. Ví dụ:
- Khi mua laptop, thay vì cân nhắc quá nhiều yếu tố, chỉ tập trung vào thương hiệu
- Khi chuyển công việc, chỉ xem xét những yếu tố quan trọng nhất như mức lương và cơ hội phát triển
5. Thử đặt mình vào vị trí của người khác
Hãy tưởng tượng mình là một người bên ngoài, không liên quan đến quyết định này. Hỏi bản thân: “Nếu tôi không biết mình đã đầu tư bao nhiêu, tôi sẽ quyết định như thế nào?” Cách tiếp cận này giúp chúng ta đưa ra quyết định khách quan hơn.
Kết luận
Chi phí chìm là một phần không thể thiếu trong cuộc sống. Điều quan trọng là nhận ra sự tồn tại của nó và học cách vượt qua. Bằng cách áp dụng các phương pháp trên, chúng ta có thể đưa ra quyết định sáng suốt hơn, tránh mất mát không đáng có và tập trung vào những điều thực sự quan trọng.
Từ khóa:
- Chi phí chìm
- Tư duy hạn chế tổn thất
- Tư duy giảm sở hữu
- Ra quyết định
- Tư duy trừ pháp